Booklets

Dwy ganrif yn ôl roedd y Rhyl yn bentref pysgota di-nod ar arfordir gogledd Cymru. Ond, erbyn canol y 1800au, diolch i’r rheilffordd, roedd yn un o’r dyfrfannau mwyaf ffasiynol ym Mhrydain.

Mae tref farchnad fechan Corwen wedi mwynhau statws uwch na’r disgwyl am ganrifoedd lawer.

Mae Llangollen wedi bod yn un o gyrchfannau mewndirol mwyaf poblogaidd Cymru ers peth amser bellach – a dydi hy nny ddim yn syndod.

Mae Prestatyn wedi bod yn un o’r cyrchfannau glan môr enwocaf yng gogledd ymru ers i’r trenau gyrraedd am y tro cyntaf ym 1848.

Dyma hanes dwy dref. Un ohonynt yw tref garsiwn gaerog fawr Edward I, gyda’i chastell eiconig, a deiladwyd yn ddidrugaredd ar ben caer Gymreig hynafol.

Mae’r lleoliad strategol wrth rhyd yr Afon Clwyd, dim ond tair milltir o’r môr, wedi bod yn fflachbwynt yn hanes Cymru ers 795AD.

Mae Llanelwy – sydd â phoblogaeth o tua 4,000 – wastad wedi ystyried ei hun fel dinas, ond nid oedd gweddill Prydain yn ymwybodol o hynny nes i’r Frenhines roi anrhydedd dinesig i’r dref yn ystod ei Jiwbilî Diemwnt.

Mae awdur a cyn-chadeirydd yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol, Simon Jenkins, yn disgrifio Rhuthun fel “un o drefi bychain mwyaf swynol Cymru”.